Bij Zakenmama zijn wij dól op schrijfster Annie M.G. Schmidt. Niet alleen op haar briljante kinderboeken, liedjes en gedichten, maar ook op haar persoonlijkheid. Annie was taboedoorbrekend, eigenzinnig, hilarisch en ambitieus. Niet alleen schrijfster, maar ook moeder. Eigenlijk was Annie een Zakenmama avant la lettre. Tijd dus voor een ode aan Annie M.G. Schmidt, een iconische Zakenmama.
Het levensverhaal van Annie M.G. Schmidt is al even fascinerend als haar oeuvre. In 1911 werd ze geboren in een dorpje in Zeeland, als dochter van een dominee. Daar viel ze wat uit de toom met haar moderne kleding, in plaats van de gebruikelijke Zeeuwse klederdracht. Ze zat het liefst lekker in haar eentje binnen met een boek. Het lezen had ze al vroeg van haar moeder geleerd, die vóór haar huwelijk juf was geweest. Vanaf het moment dat Annie begon met het schrijven van haar eerste versjes, was haar moeder haar grootste supporter. Een helderziende die Annie samen met haar moeder bezocht voorspelde dat Annie later een beroemde schrijfster zou worden.
In de jaren ’20 ging Annie naar de HBS (hogereburgerschool), waar ze zich ontpopte tot een tegendraadse jonge vrouw. In haar boek ‘Wat ik nog weet’ schrijft Annie over deze periode: “Vrouwen en meisje knipten hun haren af. Ze gingen korte rokken dragen, ze leerden chaufferen, ze rookten als ketters. De radio kwam ook in ons dorp en daarmee brak een heel nieuw tijdperk aan. De hele boze buitenwereld kwam naar binnen. Jazz, charleston, operettes, socialistische redevoeringen, feministische praatjes.”
Een tijd lang wist Annie niet wat ze wilde met haar leven. Ze probeerde diverse opleidingen, maar zonder succes. Uiteindelijk vond ze haar plek bij de opleiding bibliothecaresse, waar ze zich kon onderdompelen in verhalen. Zo las ze eens schitterende, literaire stukken voor aan kinderen in de Jordaan. Dat werd niet gewaardeerd; boegeroep volgde. Maar Annie kon van zich afbijten: “Ik heb ze er allemaal uitgezet. Maar na afloop stond de hele troep mij op te wachten om me te schoppen. En ze hadden gelijk natuurlijk, want ik had ze niet geamuseerd. De keer daarna heb ik ze iets bloederigs verteld. Het was een groot succes.”
Annies carrière ging écht van start in de jaren ’40, toen Het Parool (destijds een verzetskrant) haar binnenhaalde. Daar ontmoette ze illustratrice Fiep Westendorp, met wie ze later veelvuldig zou gaan samenwerken (denk aan Jip en Janneke, Pluk van de Petteflat en Otje) en een levenslange vriendschap onderhield.
In die tijd raakte Annie zwanger van “een jongen met een blauwe pet”. De jongen bleek homoseksueel te zijn en Annie liet abortus plegen. Pas vele jaren later verwerkte Annie haar heftige ervaringen in het liedje Over tijd, uit de musical Foxtrot.
Annie verlangde naar de liefde en zocht deze via het Tinder van de jaren ’40: de contactadvertentie. “Veel gevoel voor humor” was een van haar vereisten. Op deze manier ontmoette ze haar grote liefde, Dick van Duijn. Eén probleem: Dick was getrouwd. Desondanks bleven Annie en Dick 34 jaar samen, ongetrouwd, tot Dicks overlijden.
In 1952 werd zoon Flip geboren. Er is weinig bekend over hoe Annie als moeder was. Hoewel ze de koningin is van de kinderboeken, bekende ze aan Ivo Niehe: “Ik zal ze niet schoppen, maar ik ben niet speciaal dol op kinderen”. Tegelijkertijd kon Annie als geen ander schrijven vanuit de positie van het kind. “Ik ben altijd acht gebleven”, aldus Annie. Ze gebruikte de ervaringen van haar zoon Flip voor de verhalen van Jip en Janneke. Kleuters lezen immers het liefste over simpele dingen die ze zelf meemaken.
Annie stond vaak vroeg op, zodat ze al een aantal schrijfuren kon maken voordat Dick en Flip wakker werden. In haar hoofd was ze veel bezig met haar werk. “Ze zit weer op een wolk”, zei haar zoon op dat soort momenten. Het werk van Annie bestond naar eigen zeggen ook uit veel ogenschijnlijk ‘niks doen’: “Wanneer andere vrouwen stofzuigen, ’s morgens om negen uur, of bedden opmaken of andijvie wassen, dan zit ik uit het raam te staren. Of ik lig op de bank. En niemand wil geloven dat dat werken is. Heel hard werken zelfs.”
Hard werken deed Annie zeker. Niet alleen schreef ze verhaaltjes, versjes en kinderboeken, maar ook cabaretteksten, musicals en toneelstukken. En wat dacht je van de allereerste soapserie op de Nederlandse televisie? Tijdens de uitzendingen van De familie Doorsnee kon je op straat een speld horen vallen. Door thema’s als woningnood, emigratie en het gebruik van make-up te behandelen én het eerste homoseksuele personage ooit te introduceren, doorbrak Annie met deze serie de nodige taboes.
De spot drijven met traditionele denkbeelden werd onderdeel van Annies werk. Op een speelse manier kaartte ze maatschappelijke problemen aan, zoals de onterechte verschillen tussen mannen en vrouwen. Ook genoot ze ervan om in haar verhalen ruimte te geven aan een beetje stoutheid. Ze hield zelf immers ook niet van meebewegen met de massa.
Lees ook: De mooiste kinderboeken over inclusie en diversiteit
Eind jaren ’60 emigreerde Annie met partner Dick en zoon Flip naar Zuid-Frankrijk. Hoewel Annie het aanvankelijk fijn vond om alle aandacht te ontvluchten, kreeg ze al snel heimwee naar Nederland. Pas later realiseerde Annie zich dat Dick degene was die haar uit Amsterdam wilde weghouden. Volgens Annie was Dick jaloers op haar succes. Annie ging er altijd op uit, deed vrijelijk aan promotie voor haar werk en kreeg veel erkenning. Dick stond in haar schaduw. Hij raakte in een diepe depressie en maakte in 1981 zelf een einde aan zijn leven met pillen. Annie hield zijn hand vast tot hij stierf.
Na de dood van Dick keerde Annie terug naar Amsterdam. Haar huis aan het Vondelpark werd een verzamelplek voor schrijvers en artiesten. Door een oogaandoening verloor ze haar zicht, maar door het luisteren naar de radio bleef ze tot hoge leeftijd up-to-date over alles wat er speelde in de wereld. Het oud worden vond Annie ook wel lekker rustig: geen druk meer om nieuw materiaal te bedenken. Lekker doen wat ze leuk vond.
In 1995 overleed Annie op 84-jarige leeftijd. Volgens Annies wens kwamen bezoekers van de uitvaart in het roze. En nu, ruim 70 jaar na het verschijnen van de allereerste Jip en Janneke in de krant, kan Annie nog altijd als inspirerend voorbeeld dienen voor andere Zakenmama’s. Hoe je vanuit het niets je dromen kunt realiseren, van het alledaagse iets bijzonders maakt en met een beetje humor taboes doorbreekt.
Benieuwd naar alle boeken die Annie M.G. Schmidt heeft geschreven? Je vindt ze hier (Koop je iets via onze link, betaal je niks extra’s, maar krijgen wij een kleine commissie. Zo steun je ons platform en kunnen we onze gratis content blijven maken :))
Lees ook: Een echte Zakenmama: premier Jacinda Ardern geeft inspirerende afscheidsspeech
Header beeld: Foto gemaakt in het Kinderboekenmuseum Den Haag.
Als moeder wil je natuurlijk het beste voor je kind, maar tegelijkertijd is het ook belangrijk om aan jezelf te werken. Veel moeders kiezen ervoor
Wil je eens een keer wat anders bezoeken dan een speeltuin, dierentuin of zwembad? Er zijn talrijke prachtige kastelen in Nederland, die ook nog eens
Geef je nog steeds borstvoeding? En slaapt hij al door? Nee, als je hem telkens de borst geeft als hij wakker wordt, dan snap ik
Het ultieme momentje voor jezelf, wekelijks in je inbox? Yes! Elke maandag sturen we je 3 bite-sized stukjes content, speciaal voor jou geselecteerd. Perfect voor als je 5 minuutjes voor jezelf hebt op de bank, in bed of – tja, laten we maar gewoon eerlijk zijn ;) – op de wc.
Geen standaard nieuwsbrief, maar elke week jouw portie me-time. Mails om naar uit te kijken, voor en door zakenmama’s.
